CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH TỘI HIẾP DÂM

1. Căn cứ pháp lý

• Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017
• Nghị quyết 06/2019/NQ –HĐTP TANDTC hướng dẫn áp dụng quy định các điều 141,142,143,144,145,146,147 của Bộ luật hình sự và vụ án xâm hại tình dục người dưới 18 tuổi

2. Nội dung

Để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một cá nhân đối với tội hiếp dâm phải thỏa mãn 4 yếu tố sau:

1. Khách thể

Xâm phạm đến nhân phẩm, danh dự của nạn nhân, ngoài ra còn có thể xâm phạm đến sức khỏe gồm sức khỏe về thể chất và sức khỏe về tinh thần hoặc gián tiếp xâm phạm đến tính mạng của nạn nhân (làm nạn nhân chết hoặc tự sát).

2. Chủ thể

Điều kiện về chủ thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS) đối với tội hiếp dâm như sau:

• Đối với người từ đủ 16 tuổi trở lên sẽ bị TNHS nếu thuộc Khoản 1 Điều 141 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung 2017.
• Đối với người từ đủ 14 tuổi trở lên sẽ bị TNHS nếu thuộc Khoản 2,3,4 Điều 141 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung 2017.
• Chủ thể của tội hiếp dâm là người có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21 BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung 2017.

Lưu ý: Chủ thể của tội hiếp dâm có thể là nam hoặc nữ (Đây là điểm mới của Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017).

3. Mặt chủ quan

Lỗi cố

4. Mặt khách quan

Căn cứ vào Điều 141 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 và Nghị quyết 06/2019/NQ –HĐTP TANDTC hướng dẫn áp dụng quy định các điều 141 của Bộ luật hình sự quy định tội hiếp dâm là tội có cấu thành hình thức nên yếu tố hậu quả không phải là yếu tố bắt buộc và chỉ cần có dấu hiệu về mặt hành vi đã đủ để cấu thành tội phạm. Người thực hiện hành vi phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự tội hiếp dâm khi sử dụng đồng thời cả hai hành vi sau:

Hành vi 1: Dùng vũ lực, đe dọa vùng vũ lực, lợi dụng tình trạng không tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn.

+ Dùng vũ lực: Là  dùng sức mạnh về thể chất như vật ngã, đè, giữ tay, chân, bịt miệng, bóp cổ, đấm đá, trói, giằng xé quần áo,... của nạn nhân nhằm làm mất hoặc hạn chế khả năng phòng vệ, tự vệ, chống trả của nạn nhân;

+ Đe dọa dùng vũ lực: Là dùng lời nói, cử chỉ, động tác nhưng chưa tác động vào người nạn nhân, nhưng làm cho nạn nhân hiểu rằng nếu kẻ tấn công không giao cấu được thì sẽ sử dụng vũ lực ngay tức khắc.

Ví dụ như dọa giết, đe dọa gây thương tích,...

+ Lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân:  là việc người phạm tội lợi dụng tình trạng người bị hại lâm vào một trong những hoàn cảnh sau đây để giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác:

• Người bị hại không thể chống cự được. 
• Người bị hại bị hạn chế hoặc bị mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi. Ví dụ: người bị hại bị say rượu, bia, thuốc ngủ, thuốc gây mê, ma túy, thuốc an thần, thuốc kích thích, các chất kích thích khác, bị bệnh tâm thần hoặc bị bệnh khác... dẫn đến hạn chế hoặc mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi.

+ Dùng thủ đoạn khác: bao gồm các thủ đoạn như đầu độc nạn nhân; cho nạn nhân uống thuốc ngủ, thuốc gây mê, uống rượu, bia hoặc các chất kích thích mạnh khác làm nạn nhân lâm vào tình trạng mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi để giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác; hứa hẹn cho tốt nghiệp, cho đi học, đi thi đấu, đi biểu diễn ở nước ngoài để giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác.

Hành vi 2: Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân

+ Giao cấu là hành vi xâm nhập của bộ phận sinh dục nam vào bộ phận sinh dục nữ, với bất kỳ mức độ xâm nhập nào.

+ Hành vi quan hệ tình dục khác: là hành vi của những người cùng giới tính hay khác giới tính sử dụng bộ phận sinh dục nam, bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi...), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, miệng, hậu môn của người khác với bất kỳ mức độ xâm nhập nào, bao gồm một trong các hành vi sau đây:

• Đưa bộ phận sinh dục nam xâm nhập vào miệng, hậu môn của người khác.
• Dùng bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi...), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, hậu môn của người khác.

+ Trái với ý muốn của nạn nhân: là người bị hại không đồng ý, phó mặc hoặc không có khả năng biểu lộ ý chí của mình đối với hành vi quan hệ tình dục cố ý của người phạm tội.

Như vậy, tội phạm (Điều 141 BLHS 2015) được coi là hoàn thành kể từ thời điểm có các hành động nhằm giao cấu mà không cần phải có căn cứ là đã giao cấu được hay chưa; hoặc nhằm thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác.

- Nếu người phạm tội mới thực hiện hành vi dùng bạo lực, đe dọa dùng bạo lực hoặc sử dụng các thủ đoạn khác để giao cấu trái ý muốn của nạn nhân, nhưng chưa kịp giao cấu vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội như đã bị ngăn chặn thì phạm tội chưa đạt và họ vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về tội hiếp dâm. 

- Nếu người phạm tội tự ý nửa chừng chấm dứt tội phạm thì họ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hiếp dâm, nhưng có thể bị truy cứu về các tội khác (nếu có đủ các yếu tố cấu thành) như: Làm nhục người khác, cố ý gây thương tích,..

Như vậy, bài viết trên đã phân tích một cách cụ thể các yếu tố cấu thành tội hiếp dâm quy định tại Điều 141 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017